EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRMEDE ÖNEMLİ BİR ÜÇLEME: BİREY-TOPLUM-KONU ALANI

Eğitimin Ertürk(1977) tarafından yapılan tanımı şöyledir: “Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasırlı olarak istendik değişiklikler meydana getirme sürecidir.” Bu tanıma göre eğitimin özellikleri; 1- Süreçtir (yaşam boyu devam eder) 2- Davranış değişikliğidir 3- Davranış değişikleri yaşantı yoluyla olur 4- Davranış değişiklikleri istenilen arzu edilen yönde olmalıdır 5- Eğitim kasıtlı yani planlı programlıdır. (özellikle formal eğitim.) Bu tanımda “istendik” ifadesi önemlidir. Bu ifade eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Peki, eğitimden kim ne ister? Eğitimden istekleri ve beklentisi olan üç unsur vardır: Birey-Toplum-Konu alanları. Bireyin Eğitimden Beklenti ve Gereksinimleri • Bilişsel, duygusal, sosyal ve ahlaki gelişim • Dil gelişimi • Yabancı dil öğrenme • Kişilik Gelişimi • Meslek edinme • Beceri geliştirme vb. Toplumun Eğitimden Beklenti ve Gereksinimleri • Kültür ve değerlerinin bireylere aktarılması • Bireylerin toplumla uyumlu hale getirilmesi (sosyalleştirlmesi) • İnsan gücü gereksinimlerinin karşılanması vb. Konu Alanlarının Eğitimden Beklenti ve Gereksinimleri • Konu alanlarının ürettiği bilgilerin bireylere aktarılması, bilgi yayılımı • Konu alanlarında gelişmeler ve bilim adamı yetiştirilmesinin saplanması vb. Eğitim etkinliklerine yön veren temel yapı eğitim programlarıdır. Eğitim programları birey, toplum ve konu alanlarının özelliklerine göre hazırlanır. Eğitim programlarının kuramsal temelleri vardır. Bunlar: • Bireysel ve Psikolojik temel: Birey beklentileri, ne zaman neleri ve nalsı öğrenebileceği ile ilgilenilir • Toplumsal temel: Toplum beklentileri analiz edilir. • Konu alanı temeli: Nelerin öğretileceği belirlenir. İçerik analizi yapılır • Felsefi temel: Programın gerekçeleri, anlamı ortaya konulur. Niçin sorusuna cevap verilir. Programın temel yönlendiricisidir. • Ekonomik temel: Programın maliyeti, ekonomi eğitim ilişkisi analiz edilir. Dikkat edilirse programın kuramsal temelleri arasında yine birey-toplum-konu alanı vardır. Eğitim felsefesi programın temel yönlendiricisi ve program hedeflerinin belirlenmesi ve önceliklendirilmesi işlevine sahiptir. Bazı eğitim felsefeleri bireyi, bazıları konu alanlarını, bazıları da toplum öncelikli eğitim savunusu içindedirler. Dikkat edilirse eğitim felsefelerinin de önceliklerini birey-toplum-konu alanı üzerine kurdukları görülür. • Daimiciler ve esasiciler konu alanı • İlerlemeciler birey • Yeniden kurmacılar toplum öncelikli eğitimi savunurlar. Eğitim programları zaman içerisinde bilim ve teknolojinin gerisinde kalır, işlevini kaybeder, beklentileri karşılayamaz hale gelir. Eğitime kaynaklık eden bilimlerde meydana gelen bilimlerdeki gelişmeler yeni ve daha etkili öğrenme yol ve yöntemlerinin gelişmesine neden olur ve programların sürekli olarak geliştirilmesi gerekir. Program geliştirme programın tasarlanması, taslak programın hazırlanması, hazırlanan programın uygulaması (denemesinin yapılması), programın değerlendirilmesi, değerlendirme sonuçlarına göre de programın yeniden düzenlenmesi süreçleridir. Program geliştirme de tasarlama da aşağıdaki sorulara cevap aranır: 1- Program nasıl olacak? (Birey(öğrenci) merkezli mi? Konu alanı ya da toplum merkezli mi?) 2- Programın temel yapısı ne olacak? Hangi öğelerden oluşacak? ( Hedef-içerik-eğitim durumları-değerlendirme) 3- Programın hangi öğesine ağırlık verilecek? (İçeriğine mi?, Öğrenme yaşantılarına mı? Belli başlı program tasarımları aşağıdaki gibidir: • Konu alanı merkezli tasarımlar • Birey (öğrenci) merkezli tasarımlar • Toplum merkezli tasarımlar • Disiplinler arası tasarımlar Bakıldığında program tasımları da birey-toplum-konu alanından birini merkeze alarak biçimleniyor. Program geliştirmede öncelikli çalışma eğitim ihtiyaçlarının saptamasıdır. Bu saptama yapılırken aşağıdaki sorulara cevap aranır: Bireyin beklenti ve ihtiyaçları nelerdir? Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir? Konu alanındaki değişme ve yenilikler nelerdir? Eğitim ihtiyaçlarının saptanması sürecinde de yine birey – toplum – konu alanının eğitim ihtiyacı anlamında analizi yapılamaktadır. Program geliştirmede eğitim ihtiyaçları saptandıktan sonra öğrencilere kazandırılacak istendik nitelikler yanı kazanım ya da eğitim hedefleri belirlenir. Bu hedeflerin belirlenmesinde de temel kaynak birey-toplum-konu alanıdır. Tyler program geliştirme modeli incelendiğinde de hedef kaynaklarının bunlar olduğu görülür. Eğitim hedefleri birey-toplum-konu alanı özellik, beklenti ve ihtiyaçlarına uygun olmalıdır. 2005 yılında yenilenen öğretim programlarının hedef kaynakları da incelendiğinde yine birey –toplum-konu alanı ve bunlara ek olarak doğanın ele alındığı söylenebilir. Yararlanılan Kaynaklar Demirel, Ö. (2004) Eğitimde Program Geliştirme, Ankara: Pegema Yayıncılık. Erden, M.(1995). Eğitimde Program Değerlendirme. PegemA yayıncılık, Ankara Ertürk, S. (1977) Eğitimde Program Geliştirme, Yelkentepe Yayınları. Madeus, G.F., & Stufflebeam, D.L. (1989). Educational evaluation: The works of Ralph Tyler.Boston, MA: Kluwer Academic Press. Varış, Fatma(1996) Eğitimde Program Geliştirme “Teori ve Teknikler”, Ankara: Alkım Kitapçılık Yay.