EĞİTİMDE DEĞERLENDİRMENİN ÜÇ BOYUTU

Eğitimde değerlendirmenin üç boyutu vardır.
Bunlar:
 1- Tanıma yerleştirme değerlendirmesi (ön değerlendirme)
2- Biçimlendirme yetiştirme değerlendirmesi (kontrol amaçlı, sürece dönüt saplatıcı)
3- Değer biçme sonuç ya da düzey belirleme değerlendirmesi (sonuç, ürün değerlendirmesi)
 Ön değerlendirmede öğrenci öğrenilecek konularla ilgili “ne biliyor?”
 Biçimlendirici değerlendirmede “öğreneme-öğretme süreci nasıl gidiyor?”
Sonuç değerlendirmesinde ise öğrenci “ne öğrendi?” sorularına cevap aranır.
 Tanıma yerleştirme değerlendirmesi (ön değerlendirme) 
 Bu değerlendirmenin konusu;
Öğrencilerin yeni öğrenecekleri ile ilgili ne bildikleri
Öğrencinin öğrenme ihtiyaçları
Giriş davranışları
Hazıroluş düzeyleri
Belli bir eğitim düzeyinde başarılı olacak potansiyel taşıyıp taşımadıklarıdır.
 Bu değerlendirme öğrenme öğretme sürecinin başında, dersin, kursun, okulun, işin başında yapılır. Öğrenciler mevcut yeterlikleri bakımından tanınarak derse, kursa, okula, işe yerleştirilirler.
 • Seçme sınavları
• Özel yetenek sınavları
• Muafiyet sınavları
• Giriş davranışları ve hazır oluş testleri bu kapsamdadır.
 Bu değerlendirme aşağıdaki şekillerde yapılabilir:
 • Ön testler
• Giriş davranışları ve hazıroluş testleri
• Öğrencilerin önceki performanslarının ve portfolyolarının incelenmesi
• Öğrencilerin geçmiş performanslarını yansıtan kayıtların incelenmesi
• Öğrencilerle görüşme ve mülakatlar yapılması
• Öğrencilerin daha önce dersine giren öğretmenlerle görüşülmesi
 Bu değerlendirmede amaç öğrenme öğretme sürecini öğrencilerin gereksinimlerine göre planlamak ya da öğrencilerin ön yeterliklerini belirleyerek onları ilgi ve yeterliklerine uygun alanlara yerleştirmektir. Özellikle bu değerlendirmenin yerleştirmeye dönük boyutunda öğrencinin mevcut başarı düzeyine bakılarak gelecekteki başarısı yordanmaya çalışılır. Bu bakımdan bu amaçla yapılan değerlendirmelerin yordama geçerliliğinin yüksek olması gerekir. Bu değerlendirmeni ölçütü on koşul yeterlikleri ya da yeteneklerdir.

 Formative değerlendirme (Biçimlendirici yetiştirmeye dönük değerlendirme) 
 Bu değerlendirme yaklaşımı iyileştirme, öğrenme-öğretme sürecini izleme, biçimlendirme ve geliştirme amacıyla öğretim sürecinde yapılır. Sürece dönüktür, öğretim etkinlikleri ile kaynaşık ve öğretim etkinliklerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Burada temel amaç öğrenme öğretme sürecini gözden geçirmektir. Öğrenme-öğretme sürecinde aksayan, eksik öğrenilen, öğrenilmekte güçlük çekilen ve iyileştirmeye gereksinim duyulan durumlar hakkında geribildirim alınmaya çalışılır. Bu değerlendirmede elde edilen geribildirimler hem öğrenci hem de öğretmen için geliştiricidir. Dolayısıyla formative değerlendirme yansıtıcı öğrenme ve öğretmenin önemli unsurlarından biridir. Bu değerlendirme öğretmen ve öğrencilerin öz değerlendirme yapabilmeleri için veri sağlar. Öğrencilerin kendi öğrenmeleri ile ilgili metabilişsel (üstbilişsel) farkındalık ve öğrenme için iç motivasyon geliştirebilmeleri içinde önemlidir. Yine öğretmenlerin öğretimi daha hale getirebilmeleri ve öğrenme sürecini öğrencilerin gereksinimlerine göre biçimlendirebilmelerinin yolu da formative değerlendirmeden geçmektedir. Formative değerlendirmenin ölçütü genellikle öğrenme birimlerinin öğrenciden beklenen performansı gösteren öğretim kazanımları ve öğrenme birimlerinin kapsamınıdır. Bu kapsama ve kazanımlara göre öğrenilmekte güçlük çekilen, eksikler ve aksaklıkların belirlenmesine çalışılır. Öğretim sırasında öğretim devam ederken yapılan biçimlendirici değerlendirmeler temelde iki şekilde yapılabilir. Biri formal değerlendirme diğeri informal değerlendirmedir.
 Formal değerlendirmede;
 • Quizler
• Ara sınavlar
• Konu ve Ünite tarama testleri
• Anketler
 • Öğrenci sunumları
• Ödevler
• Yazılı çalışmalar
• Ödevler şeklinde yapılandırılmış bir biçimde yapılır.
 İnformal değerlendirmede ise öğretim sürecine dönüt sağlayabilecek durumlar şunlardır.
 • Sınıf tartışmaları
 • Sınıftaki soru cevap etkinlikleri
 • Öğretmen-öğrenci diyalogları
• Gözlemler
• Öğrenci görüşleri
• Kendini değerlendirme
• Akran değerlendirmeleri

 Summative /Değer Biçme Sonuç değerlendirmesi 
 Öğrenme öğretme etkinliklerinin sonunda yapılır. Öğrencinin öğrenme düzeyi hakkında karar verilir ve buna bir değer biçilir. Bu bakımdan buna düzey belirleme değerlendirmesi de denir.
 Bu kapsamda
• Başarı sınavları
 • Erişi testleri
• Final ve bitirme testleri
• Uzmanlık ve yeterlik sınavları (TUS vb.)
• Performans görevleri
• Ürün dosyaları yer alır.

 Kaynaklar 
Sadler, D.R. Formative Assessment: Revising The Territory. Assessment in Evaluation. 5(1), 77-84. Jamer, M.M. Formative Assessment: Mapping the Road to Success. (www.desclents.com, erişim: 05.01.2010)
Nicol, D.S. ve Dick M.D. (2006). Formative Assessment and Self-reguled Learning: A model and seven principles of good feedback pratice. Published in Studies in Higher Education. Vol 31(2), 199-218.